Üzerinden elektrik akımı geçen uzun ve düz bir telin çevresinde oluşan mağnetik alan, çizgileri tele dik olan yatay düzlem üzerinde teli çevreleyen çemberler şeklindedir. Mağnetik alanın şiddeti de
B = 2K ( i/r ) bağıntısı ile bulunur.
Burada; i telden geçen akım olup birimi Amper, r; metre cinsinden telden uzaklık, K sabit ise; değeri
B = 2K ( i / r ) eşitliğinin her iki tarafı 2.π.r ile çarpılarak işlem yapılırsa;
2. π. r. B = 2K ( i / r ) 2. π.r
2. π. r. B = 4 π K i eşitliği bulunur.
Eşitliğin sol tarafındaki; 2.π.r; yarıçapı ( r ) olan çemberin çevresi, B ise bir birim kutba etki eden kuvvettir. Öyleyse 2.π.r.B ifadesi bir birim kutbu 2.π.r yolu boyunca hareket ettirmek için yapılan iş, yani harcanan enerjidir. Öyleyse 2.π.r.B = 4.π.K.i eşitliğinden akım geçen telden uzaklaştıkça r büyür. B küçülür. Fakat 2.π.r.B çarpımı değişmez. Değişmeyen değer de 4.π.K.i ye eşittir. Bu eşitliğin her iki tarafındaki sabit değere Manyetik Alanın Dolanımı ya da kısaca Mağnetik Dolanım denir. ( D ) ile gösterilir.
O halde; mağnetik dolanım akım geçen teli çevreleyen kapalı eğrinin şekline eğrinin belirlediği yüzeyin büyüklüğüne ve iletkenin yüzeyle yaptığı açıya bağlı olmayıp yalnız bu kapalı eğrinin belirlediği yüzeyi delip geçen akımın 4.π.K katı kadardır. Mağnetik dolanımın birimi D ( N/ Amper ) = 4.π.K ( N/ Amp² ).i ( A ) dir.
NOT : I. 2.π.r.B = 4.π.K.i eşitliğine fizikte '' AMPERE YASASI '' denir.
II. Kapalı eğrinin içinden birden çok akım geçiyorsa dolanım bulunurken aynı yönlü akımlar toplanır, zıt yönlü akımların farkları alınır. ( Net akım bulunur. )
|